| |
Ing. Salih Čavkić
EDITOR
|
Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES)[1]
iz Ljubljane, Slovenija, redovno analizira događanja na Bliskom
istoku, Balkanu i po svijetu.
Akademik dr. Mirko
Pejanović, profesor emeritus Univerziteta u Sarajevu
i nekadašnji član Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine
(1992-96) povodom 25 godina od potpisivanja Daytonskog mirovnog
sporazuma u svom članku „25 godina Daytonskog mirovnog sporazuma: Pretpostavke ubrzanja
integracije Bosne i Hercegovine u EU“ piše o
evrointegracijskom putu BiH u njenom postdaytonskom periodu. Njegov
članak objavljujemo u cijelosti.
● redovni
član Akademije nauka i umjetnosti BiH (ANUBiH)
25 godina Daytonskog mirovnog sporazuma:
Pretpostavke ubrzanja integracije Bosne i Hercegovine u EU
Sažetak
Bosna i Hercegovina je
nakon Dejtonskog mirovnog sporazuma potpisanog 21.novembra
1995.godine ušla u društveno-istorijski proces izgradnje mira.
Izgradnja mira odvija se posredstvom djelovanja demokratskih snaga u
Bosni i Hercegovini i institucija međunarodne zajednice i Evropske
unije, a sve po osnovu ovlaštenja Dejtonskog mirovnog sporazuma. U
istorijskom kontekstu izgradnje mira u Bosni i Hercegovini u
postratnom i postdejtonskom vremenu integracija Bosne i Hercegovine
u članstvo EU predstavlja strateški istorijski projekt u prvim
decenijama XXI stoljeća.
Proces integracije Bosne i Hercegovine u EU
je 2008. godine, u obliku ugovornog odnosa, započeo potpisivanjem
Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju između Bosne i Hercegovine
i Komisije Evropske unije. Zastoj u realizaciji tog Sporazuma trajao
je sve do 2015.godine, kada je njemačko-britanskom inicijativom
pokrenut novi tok integracije Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju.
Tokom 2018.godine Evropska komisija je prihvatila odgovore države
Bosne i Hercegovine na Upitnik koji popunjavaju sve zemlje koje se
nalaze u fazi dobijanja statusa kandidata za članstvo u EU. Uz
prihvatanje odgovora na Upitnik, Evropska komisija je ustanovila
mišljenje sa 14 prioriteta, u više oblasti društvenog razvoja, koje
država Bosna i Hercegovina mora realizovati putem reformi. Bosna i
Hercegovina je, zbog parlamentarnih izbora 2018.godine i kašnjenja u
formiranju vlasti tokom 2019. godine izgubila dvije godine za
izvođenje reformi u procesu integracije u Evropsku uniju.
Postavlja
se pitanje je li moguće ubrzati integraciju Bosne i Hercegovine u EU
u vremenu od 2020. godine pa nadalje. Ubrzanje integracije Bosne i
Hercegovine u EU javlja se kao uslov svih uslova za stabilan i
ekonomski prosperitetan razvoj države Bosne i Hercegovine. Postoji
nekoliko opasnosti, koje mogu dovesti do još većeg zaostajanja u
izvođenju integracije države Bosne i Hercegovine u EU. Ove opasnosti
se najviše odnose na masovnu migraciju radno sposobnog stanovništva
iz Bosne i Hercegovine u razvijene evropske države i na permanentno
sukobljavanje vladajućih pobjedničkih stranaka u Parlamentarnoj
skupštini Bosne i Hercegovine. Uz sve to, u Evropi i svijetu se
mijenjaju geopolitički odnosi i uticaji, posebno nakon migrantske
krize od 2015.godine, te jačanja uticaja Kine i Rusije na razvoj
međunarodnih odnosa.
U okviru izabrane teme, elaborirat će se moguće
društveno-istorijske i geopolitičke pretpostavke za ubrzanje
integracije Bosne i Hercegovine u EU. Radi se o pretpostavkama, koje
se javljaju unutar same Bosne i Hercegovine, zatim pretpostavkama
koje mogu osigurati institucije Evropske unije i najzad
pretpostavkama koje proističu iz uloge međunarodne zajednice preko
Vijeća za implementaciju mira (PIC) na temelju ovlaštenja za
provođenje Dejtonskog mirovnog sporazuma. Kad je u pitanju prva
pretpostavka, ima se u vidu spoznaja da većina građana u proteklim
decenijama podržava integraciju Bosne i Hercegovine u EU (75%
građana). To je prepoznatljiv bazični socijalni konsenzus, koji bi
se u Parlamentarnoj skupštini Bosne i Hercegovine mogao oblikovati
kao široka koalicija stranaka za evropsku, demokratsku državu Bosnu
i Hercegovinu.
U širokoj koaliciji bi učestvovale sve stranke koje u
Parlamentu Bosne i Hercegovine imaju pet i više zastupničkih mjesta.
Druga pretpostavka se odnosi na ulogu institucija EU za provođenje
Dejtonskog mirovnog sporazuma. Ta uloga se ogleda u djelovanju
Specijalnog predstavnika EU u Bosni i Hercegovini, koji može uticati
da parlamentarna i izvršna tijela Bosne i Hercegovine imaju godišnje
agende reformi koje vode ka članstvu Bosne i Hercegovine u EU. Treća
pretpostavka podrazumijeva, da Vijeće za implementaciju mira, kome
izvještaj za svoj rad podnosi Visoki predstavnik međunarodne
zajednice (OHR), uvede novu strategiju svoga rada kako bi se mjerama
političkog pritiska i sankcijama uticalo na vladajuće političke
elite, da sa punom odgovornošću i ubrzano izvode reforme sa ciljem
integracije Bosne i Hercegovine u EU.
Ključne riječi: Dejtonski
mirovni sporazum, Evropska unija, Bosna i Hercegovina, Sporazum o
stabilizaciji i pridruživanju, Parlamentarna skupština Bosne i
Hercegovina, Vijeće za implementaciju mira, Specijalni predstavnik
Evropske unije u Bosni i Hercegovini, bonske ovlasti, konsenzus
Uvodni pristup
Bosna i Hercegovina je 15.februara 2016.godine
podnijela zahtjev za članstvo u EU. Nakon ocjene Evropske komisije
da je zahtjev Bosne i Hercegovine kredibilan, uslijedio je upitnik
sa više hiljada pitanja na koje je trebala odgovoriti država Bosna i
Hercegovina.
Odgovor na pitanja je značio analitički uvid u stvarno stanje o
društveno-ekonomskom, kulturnom i političkom razvoju Bosne i
Hercegovine u postdejtonskom vremenu. Uz stručni rad brojnih
institucija i Direkcije za evropske integracije, Bosna i Hercegovina
je uspješno dala odgovore na upitnik Evropske komisije. Potom je
uslijedilo Mišljenje Evropske komisije o tome koje uslove još treba
ispuniti Bosna i Hercegovina, da bi dobila status kandidata za
članstvo u EU. Od vremena dobivanja Mišljenja Evropske komisije, a
to je bilo 29. maja 2019.godine, institucije Bosne i Hercegovine
nisu ništa poduzimale jer su bile posvećene održavanju
parlamentarnih izbora u oktobru 2018.godine. I poslije ovih
parlamentarnih izbora, kao i u ranijem vremenu, kasnilo se u
formiranju vlasti u Federaciji BiH i na nivou države Bosne i
Hercegovine. Još uvijek nije formirana nova Vlada Federacije BiH,
kao ni vlast u Kantonu broj 10 i Hercegovačko-Neretvanskom kantonu
(HNK) iako je od održavanja izbora prošlo pune dvije godine.
Samo je Republika Srpska uspjela konstituisati parlamentarnu i izvršnu vlast
do kraja 2018.godine. Na nivou države Bosne i Hercegovine kasnilo je
konstituisanje vlasti. Cijela 2019. godina je protekla u traženju
konsenzusa među pobjedničkim strankama za izbor Vijeća ministara
BiH. Novo Vijeće ministara Bosne i Hercegovine je konstituisano i
počelo je vršiti vlast na kraju 2019. i početkom 2020.godine. Izbor
ministra za ljudska prava i izbjeglice obavljen je tek u maju
2020.godine. Izvršna vlast u entitetu Federacija Bosne i Hercegovine
nije formirana, iako je od parlamentarnih izvora 2018. godine do
maja 2020. godine prošlo dvije godine. Mnogi aspekti u realnim
političkim odnosima između dvije vladajuće stranke u Federaciji BiH:
Stranke demokratske akcije (SDA) i Hrvatske demokratske zajednice
BiH (HDZBiH) upućuju na to, da se konstituisanje izvršne vlasti u
Federaciji BiH neće postići ni do kraja 2020. godine.
U januaru i februaru 2020. godine bila je, na temelju zaključaka
Narodne skupštine Republike Srpske, uvedena blokada učešća
predstavnika Republike Srpske u odlučivanju u institucijama države
Bosne i Hercegovine. Tu blokadu je prekinulo uvođenje stanja
prirodne nesreće zbog koronavirusa u entitetskim i državnim
institucijama. U borbi protiv širenja zaraze od korona virusa od
marta 2020. godine, sve institucije entiteta i države Bosne i
Hercegovine su nužno morale funkcionisati. Kada je intenzitet krize
počeo da se smanjuje u Bosni i Hercegovini, krajem aprila
2020.godine, uslijedio je sastanak članova Predsjedništva BiH
28.aprila 2020. godine sa specijalnim predstavnikom Evropske unije u
BiH, ambasadorom Johannom Sattlerom. Tema sastanka
je bila nastavak evropskog integracijskog procesa. Postignuta je
saglasnost da je nužno započeti realizaciju 14 tačaka prioritetnih
pitanja koja su definisana u Mišljenju Evropske komisije od maja
2019.godine. Opredijeljeno je na sastanku u Predsjedništvu BiH, da
se pristupi izradi akcionih planova o ispunjavanju uslova prema
prioritetnim pitanjima koja su definisana Mišljenjem Evropske
komisije o tome da li je Bosna i Hercegovina spremna za status
kandidata. U izjavi za medije nakon sastanka u Predsjedništvu BiH,
ambasador Sattler će naglasiti da je članstvo Bosne i Hercegovine u
EU „ono što građani Bosne i Hercegovine žele i da postoji šira
saglasnot javnosti za članstvo u EU, oko 75 procenata građana.“[2]
Zbog provođenja parlamentarnih izbora 2018.godine i kašnjenja u
konstituisanju vlasti nakon izbora, Bosna i Hercegovina je više od
dvije godine zaustavila aktivnosti, koje stvaraju uslove za uspješno
odvijanje procesa integracije u EU. Sve zemlje Zapadnog Balkana, sem
Kosova, su odmakle u provođenju evropskog integracijskog procesa.
Republika Hrvatska je od 2103. godine članica Evropske unije. Crna
Gora i Republika Srbija imaju otvorene pregovore o poglavljima što
ih približava pozivu za članstvo u EU. Republika Sjeverna Makedonija
i Albanija su tokom 2020. godine dobile otvaranje pregovora za
članstvo u EU i očekuje se da započnu pregovore.
1. Geneza odvijanja procesa integracije BiH u EU: 1998-2018.
Proces
integracije Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju otpočeo je 1998.
godine kada je uspostavljeno Konsultativno radno tijelo (Consultative
Task Force – CTF) kao
forma za odvijanje tehničkog i političkog dijaloga između BiH i EU.
Kasnije će se taj dijalog odvijati u okviru Mape puta prema
Evropskoj uniji. Na ovaj način EU je iskazala svoju posvećenost, da
sa institucijom Specijalnog predstavnika EU, uspostavljenog
Dejtonskim mirovnim sporazumom, politički i tehnički pomaže
postratnu obnovu Bosne i Hercegovine, izgradnju njenih demokratskih
institucija te izgradnju evropskih standarda putem kojih se Bosna i
Hercegovina uključuje u evropski integracijski proces. Svoj odnos
prema Bosni i Hercegovini i njenoj budućnosti u članstvu EU,
institucije EU su potvrdile time što su od 1996.godine do
2018.godine uložile preko 3,5 milijardi eura u Bosnu i Hercegovinu i
to u njenu obnovu u prvim poratnim godinama, a zatim u reformu javne
uprave, u vladavinu prava, u privredu i druge oblasti. Nema regije u
Bosni i Hercegovini u kojoj EU nije finansirala obnovu komunalne
infrastrukture, obnovu obrazovnih institucija i obnovu objekata
zdravstvene zaštite, i razvoj malih i srednjih preduzeća.
EU je u martu 2000.godine objavila Mapu puta kao odgovor na zahtjev
Bosne i Hercegovine za početak pregovora o Stabilizaciji i
pridruživanju. Mapa puta je bila podijeljena na političke mjere,
ekonomske mjere i mjere koje se odnose na demokratiju, vladavinu
zakona i ljudskih prava.
Političke mjere su označile proces unutar kojeg je usvojen izborni
zakon i regulisano finansiranje izbora. Izvršeno je formiranje
stalnog sekretarijata u Predsjedništvu BiH. Usvojen je Zakon o
državnoj službi. Osigurana je izrada jedinstvenih pasoša. Donesen je
i Zakon o državnoj graničnoj službi. Vidljivo je, da su unutar
političkih mjera definisanih Mapom puta usvijena tri zakona bitna za
funkcionisanje države Bosne i Hercegovine.
U okviru ekonomskih mjera, predviđeno je ukidanje Zavoda za platni
promet, uspostavljanje državnog trezora, ukidanje trgovinskih
barijera između entiteta, uspostavljanje Instituta BiH za standarde,
mjeriteljstvo i intelektualno vlasništvo, Instituta za akreditaciju,
donošenje Zakona o zaštiti potrošača, zatim Zakona o konkurenciji i
Zakona o stranim direktnim ulaganjima i restituciji.
Mjere vezane za demokratiju, vladavinu zakona i ljudska prava
obuhvatale su donošenje imovinskog zakona, poboljšanje uslova za
održiv povratak, uspostavljanje institucije za ljudska prava-
ombudsmena, donošenje zakona o sudskoj i tužilačkoj funkciji u
Federaciji BiH i zakona o sudu i sudskoj službi Republike Srpske.
Izvršeno je i uspostavljanje javnog RTV servisa. Ispunjavanje uslova
iz Mape puta bio je uslov za početak izrade Studije izvodljivosti za
otpočinjanje pregovora o Sporazumu o stabilizaciji i pridruživanju.
Evropska komisija je u novembru 2003.godine zbog napretka u 16
oblasti, usvojila uslovnu pozitivnu ocjenu. Vijeće EU je u novembru
2005.godine dalo odobrenje za otvaranje pregovora o zaključivanju
Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju. Zvanični pregovori između
EU i BiH započeli su u januaru 2006.godine. Evropska komisija će u
martu 2006.godine dalji nastavak pregovora usloviti time što se oni
neće nastaviti dok se ne postigne napredak u reformi policije.
Evropski principi u vezi s reformom policije podrazumijevali su
sljedeće kriterije: uspostavljanje jedinstvenog lanca komandovanja i
budžeta na državnom nivou, postojanje funkcionalnih jedinica i
nepostojanje političkog utjecaja na rad policije. Tokom decembra
2007.godine, Evropska komisija je iskazala volju za parafiranje
Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju sa Evropskom unijom. Nakon
što je Dom naroda Parlamentarne skupštine BiH u junu 2008.godine
usvojio dva zakonska prijedloga o reformi policije, Bosni i
Hercegovini je omogućeno potpisivanje Sporazuma o stabilizaciji i
pridruživanju. Potpisivanjem Sporazuma o stabilizaciji i
pridruživanju, BiH je ušla u ugovorni odnos s EU. U vezi sa
izvođenjem reforme policije kao uslova za potpisivanje Sporazuma o
stabilizaciji i pridruživanju valja podcrtati da su pregovori o
reformi policije trajali četiri godine. Na kraju tih pregovora
prihvaćen je kompromis, koji je zaustavio suštinsku reformu
policije, Umjesto uspostavljanja jedinstvenog lanca komandovanja i
budžeta, uvedena je Direkcija na nivou države za koordinaciju
policijskih agencija. Dogovoreno je, da se cjelovita reforma
policije izvede u okviru reforme Ustava BiH.
Nakon što je potpisan Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju
nastale su teškoće u proceduri njegove ratifikacije u institucijama
EU. Glavna poteškoća je nastala krajem 2009.godine, poslije
donošenja presude Evropskog suda za ljudska prava protiv države
Bosne i Hercegovine u predmetu „
Sejdić-Finci“.
Presudom je država Bosna i Hercegovina obavezana da putem amandmana
na Ustav BiH ukine diskriminaciju etničkih manjina u pravu da biraju
i da budu birani u državno Predsjedništvo i Dom naroda Parlamentarne
skupštine BiH. Istovremeno je Vijeće Evropske unije odlučilo da
Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju sačeka svoju primjenu i
realizaciju sve dok se ne postigne implementacija presude Evropskog
suda za ljudska prava u predmetu „Sejdić-Finci“.
Kako se za presudu Evropskog suda za ljudska prava u predmetu „Sejdić-Finci“
nije postigla saglasnost u Parlamentarnoj skupštini BiH u mandatu
2010-2014, proces integracije BiH je bio ušao u višegodišnji
zastoj.[3]
U pogledu odvijanja procesa integracije Bosne i Hercegovine u
Evropsku uniju, preokret će nastati 2015.godine i to na temelju
britansko-njemačke inicijative. Ovom inicijativom je ustanovljeno
polazište koga su prihvatile sve članice EU, a to je da se reforme
političkog karaktera, za šta ne postoji konsenzus u Parlamentarnoj
skupštini BiH, odlože za buduće vrijeme. Na toj osnovi i primjena
presude Evropskog suda za ljudska prava u predmetu „Sejdić-Finci“
nije više jedan od uslova za stavljanje na snagu Sporazuma o
stabilizaciji i pridruživanju. Tako je 2015.godine započela
realizacija Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju i time
nastavljen proces integracije BiH u EU. U cilju uspješnog odvijanja
integracijskog procesa usvojen je dokument: Reformska agenda.
Težište aktivnosti parlamentarne i izvršne vlasti usmjereno je u
polje društveno-ekonomskog razvoja. Nakon postignutih rezultata u
evropskom integracijskom procesu, a na temelju provođenja Reformske
agende tokom 2016.godine, podnesen je zahtjev za članstvo BiH u EU.
Vijeće Evropske unije je zahtjev ocijenilo kredibilnim. Poslije toga
je EU u decembru 2016.godine, uručila BiH Upitnik sa 3242 pitanja.
Izvedeni odgovori na pitanja u Upitniku, omogućili su Evropskoj
komisiji da u maju 2019.godine objavi Mišljenje sa 14 prioriteta
koji zapravo predstavljaju sveobuhvatnu mapu puta za reforme u
daljnjem odvijanju procesa integracije Bosne i Hercegovine u EU.[4]
U tom procesu predstoji istovremeno dobijanje statusa kandidata za
članstvo i otvaranje pregovora o poglavljima za članstvo u EU.
2. Sadržina mišljenja
Evropske komisije o spremnosti BiH za status kandidata za članstvo
u EU
U Mišljenju
Evropske komisije najprije se polazi od nekoliko opštih
konstatacija. Jedna među prvim je konstatacija kojom se naglašava da
Bosna i Hercegovina nema državni program za usvajanje pravne
stečevine EU. Kako bi se zakonodavstvo BiH uskladilo sa pravnom
stečevinom EU potrebna je potpuna prilagodba pravnog i
institucionalnog okvira i administrativnih kapaciteta tom cilju, jer
evropeizacija jedne države, a time i Bosne i Hercegovine postiže se
usvajanjem evropske pravne stečevine u sferi ekonomije, ljudskih
prava, kulture, obrazovanja, demokratije i vladavine prava.
Nadalje se u opštim konstatacijama podcrtava da BiH još uvijek ne
zadovoljava u dovoljnoj mjeri kriterije, koji se odnose na
stabilnost institucija koje garantuju demokratiju, vladavinu prava,
ljudska prava i poštivanje i zaštitu prava manjina. Radi se o tome,
uz ostalo, da su etničke manjine u BiH izložene diskriminaciji
građanskog prava da biraju i da budu birani. Više od deset godina,
parlamentarna skupština BiH ne uspijeva provesti odluku Evropskog
suda za ljudska prava u predmetu „Sejdić-Finci“.
Jedna od sljedećih opštih konstatacija odnosi se na nužnost
usklađivanja ustavnog okvira BiH sa evropskim standardima. Na ovaj
način će ustavno-politički sistem BiH postati funkcionalan, a to
znači da će osnova pluralnih političkih interesa građana biti onaj
interes koji garantuje napredak u ekonomskom, socijalnom i kulturnom
životu ljudi. Pri tome se ne dovodi u pitanje kolektivno pravo
naroda na ravnopravnost u vršenju javnih poslova i razvoju
nacionalnog identiteta.
Među opštim pristupnim konstatacijama naglašava se problem
poboljšanja izbornog okvira. Izborni proces mora postati svojina
svih građana. Nužno je dokinuti etnizaciju izbornog procesa i tako
spriječiti izazivanje međuetničkih tenzija i oblikovanje izborne
volje na suprotstavljanju prema drugom narodu, drugoj naciji.
Kako bi se krenulo ka uspostavljanju funkcionalne tržišne ekonomije,
Bosna i Hercegovina nužno mora pristupiti donošenju odluka i
uvođenju procedura koje će dovesti do poboljšanja poslovnog
okruženja i efikasnosti i transparentnosti javnog sektora.
Od BiH se očekuje da poboljša svoj zakonodavni i institucionalni
okvir sa ciljem, da se osigura ispunjavanje ključnih prioriteta u
razvoju demokratije, vladavine zakona, zaštite prava građana i
reforme javne uprave. Radi se o sljedećim prioritetima koji su
definisani u aktu: Mišljenje Evropske komisije o zahtjevu BiH za
članstvo u EU od 29.maja 2019.godine.
Prvi
prioritet se
odnosi na provođenje izbora u skladu sa evropskim standardima.
Zagovara se provođenje izbora na osnovu preporuka OSCE-a i
Venecijanske komisije. Veća transparentnost u provođenju izbora
podrazumijeva i uvođenje novih tehničkih uslova na glasačkim
mjestima. Valjanost izbornog procesa podrazumijeva i primjenu
presude Evropskog suda za ljudska prava u predmetu „Sejdić-Finci“.
U vezi s izborima zahtijeva se održavanje lokalnih izbora u gradu
Mostaru, koji će poslije 12 godina neodržavanja biti održani
20.decembra 2020.
Drugi
prioritet se
odnosi na obavezu da se obezbijedi evidencija u funkcionisanju
koordinacionog mehanizma na svim nivoima. Mehanizam koordinacije za
odvijanje procesa integracije BiH u EU pretpostavlja programsku
aktivnost svih nivoa vlasti u oblasti izgradnje evropskih standarda,
uključujući i usvajanje pravne stečevine EU. Najveću odgovornost za
funkcionisanje mehanizma koordinacije organa vlasti u svim aspektima
odvijanja evropskog integracijskog procesa ima Vijeće ministara BiH,
jer Vijeće ministara BiH upravlja cjelinom procesa integracije
države BiH u EU. Ono je i nosilac komunikacije sa institucijama EU.
Treći
prioritet zahtijeva
pravilno funkcionisanje Parlamentarnog odbora za stabilizaciju i
pridruživanje. Pored angažovanja evropskih parlamentaraca zapravo
konkretne pomoći koju je pružao Tonino
Picula,
evropski parlamentarac, u ime Evropskog parlamenta, predstavnici
vladajućih stranaka se nisu usaglasili sa formiranjem Parlamentarnog
odbora za stabilizaciju i pridruživanje. Sporenja su ispoljena u
odnosu na način odlučivanja ovog odbora. Neke stranke su zagovarale
odlučivanje u Parlamentarnom odboru putem konsenzusa i putem
upotrebe veta. To bi otežalo rad parlamentarnog odbora. Rješenja se
nalaze u primjeni racionalnog načina odlučivanja, a to znači
odlučivanja većinom glasova. Riječ je o tome da odvijanje
integracije BiH u EU ima 75% podrške građana BiH, te da evropska
integracijska pitanja ne podrazumijevaju upotrebu veta radi zaštite
vitalnog nacionalnog interesa.
Četvrti
prioritet prema
Mišljenju Evropske komisije odnosi se na poboljšanje
institucionalnog okvira. Radi se o nužnosti raspodjele nadležnosti
na svim nivoima vlasti. Predviđa se i uvođenje klauzule o
supstituciji kako bi se državi nakon pristupanja EU omogućilo
privremeno vršenje nadležnosti drugih nivoa vlasti, a u cilju
sprečavanja kršenja prava Evropske unije. Unutar poboljšanja
institucionalnog okvira, garantovat će se nezavisnost pravosuđa
uključujući instituciju Visokog sudskog i tužilačkog vijeća (VSTV).
Radi garantovanja pravne sigurnosti predviđa se uspostavljanje
pravosudnog tijela za tumačenje zakona u cijeloj BiH. Osiguraće se
jednakost i nediskriminacija građana što podrazumijeva i provođenje
presude Evropskog suda za ljudska prava u predmetu „Sejdić – Finci“.
Takođe se predviđa da svi organi uprave kojima je povjerena
implementacija acquisa svoj rad zasnivaju na profesionalizmu i da
eliminišu prava veta u donošenju odluka.
Peti
prioritet predstavlja
poduzimanje konkretnih koraka u promovisanju okruženja povoljnog za
pomirenje sa ciljem prevazilaženja naslijeđa rata.
Šesti
prioritet se
odnosi na unapređenje funkcionisanja pravosuđa. Do unapređenja će
se doći donošenjem novog zakonodavstva o Visokom sudskom i
tužilačkom vijeću. Ima se u vidi kritika demokratske javnosti na rad
Visokog sudskog i tužilačkog vijeća zbog njegove nedovoljne
neovisnosti i slabog uticaja na efikasnost u radu sudova.
Sedmi
prioritet se
odnosi na jačanje prevencije i borbe protiv korupcije i
organizovanog kriminala. Kada ne postoji vladavina prava i zakona,
što je evidentno u BiH, onda su korupcija i kriminal rasprostranjene
pojave. Uslijed političko-stranačkog uticaja na tužilaštvo i
sudstvo, mnoge optužnice ne dobijaju pravednu presudu. Kao primjer
izdvaja se sudski proces u Kantonalnom sudu Sarajevo u predmetu Dženan
Memić i
predmetu David
Dragičević u
banjalučkom Okružnom sudu. U cjelini borba protiv korupcije i
organizovanog kriminala podrazumijeva donošenje zakona čijim
provođenjem bi se osigurala zaštita zviždača,
djelovanje antikorupcijskih tijela i jačanje kapaciteta za javne
nabavke. Jedan od važnih segmenata borbe protiv korupcije i
organizovanog kriminala je i depolitizacija i restrukturiranje
javnih preduzeća.
Osmi
prioritet koji
je predviđen Mišljenjem Evropske komisije odnosi se na osiguranje
efikasne koordinacije na svim nivoima upravljanja granicama i
kapaciteta u upravljanju migracijama. Tokom 2017., 2018. i 2019.
godine, Bosna i Hercegovina je izložena pritisku dolaska izbjeglica
koje žele nastaviti put do zapadnoevropskih država. Kako su Mađarska
i Hrvatska zatvorile svoje granice, nekoliko hiljada izbjeglica iz
azijskih i bliskoistočnih zemalja boravi u izbjegličkim centrima na
prostoru Sarajeva i bihaćkog regiona. To je donijelo nove probleme
za institucije države Bosne i Hercegovine. Human odnos prema
izbjeglicama podrazumijeva pomoć EU Bosni i Hercegovini. Propusnost
granice države Bosne i Hercegovine biće problem sve dok se ne
ojačaju kapaciteti Granične policije Bosne i Hercegovine.
Deveti
prioritet zahtijeva
jačanje zaštite prava svih građana. U vezi s ovim prioritetom,
posebno se naglašava obaveza provođenja zakonodavstva o
nediskriminaciji i ravnopravnosti.
Deseti
prioritet tretira
nužnost osiguranja prava na život i zabranu mučenja. Ovo se naročito
odnosi na ukidanje smrtne kazne u Ustavu entiteta Republika Srpska.
Osim toga, zagovara se osiguranje preventivnog mehanizma protiv
mučenja i zlostavljanja.
Jedanaesti prioritet prema
Mišljenju Evropske komisije odnosi se na pitanje civilnog društva u
Bosni i Hercegovini. Zapravo, zagovara se uspostavljanje povoljnog
okruženja za civilno društvo. Zemlje u postsocijalističkoj
tranziciji, kakva je i Bosna i Hercegovina, sporo dostižu visok
stepen konsolidacije demokratije jer ne posvećuju brigu razvoju
organizacija civilnog društva. U cjelini u Bosni i Hercegovini je
nepovoljan položaj organizacija civilnog društva. Bolji položaj i to
zakonski i materijalni organizacija civilnog društva, treba da
omogući veću participaciju građana u odlučivanju o javnim poslovima,
posebno u jedinicama lokalne samouprave.
Dvanaesti prioritet se
odnosi na slobodu izražavanja i medija, kao i na probleme zaštite
novinara. Položaj medija u Bosni i Hercegovini je sve teži, iz više
razloga. Dva su razloga veoma bitna: politički uticaj na programsku
koncepciju medija i sve nepovoljniji radno-pravni status novinara.
Fizički nasrtaji na novinare nisu valjano sudski procesuirani. Vrlo
je nepovoljna društvena klima za razvoj nezavisnih medija u Bosni i
Hercegovini. Jedno od pitanja je i nepovoljan položaj javnih
televizijskih i radijskih servisa. Oni su nosioci promocije javnih
interesa na svim nivoima organizacije vlasti. Preveliki uticaj
vladajućih stranaka neke javne servise je učinio jednopartijskim
medijima.
Trinaesti prioritet odnosi
se na poboljšanje zaštite i uključivanja ranjivih grupa u procese
društvenog razvoja. Radi se o osobama sa invaliditetom, djeci, LGBT
osobama, pripadnicima romske zajednice, migrantima i tražiteljima
azila, izbjeglicama i raseljenim osobama. Svaka od ovih skupina ima
svoju specifičnost. Zajedničko im je to da su izložene
diskriminaciji i teškoćama ostvarivanja svojih prava: socijalnih,
društvenih i kulturnih prava.
Četrnaesti prioritet kao
posljednje pitanje prema Mišljenju Evropske komisije tiče se
poboljšanja cjelokupnog funkcionisanja javne uprave. Funkcionisanje
svake države, pa i Bosne i Hercegovine, se iskazuje preko efikasnog
i odgovornog rada javne uprave u ostvarivanju interesa i potreba
građana. Javna uprava u Bosni i Hercegovini ima mnoge nedostatke u
kontekstu tranzicije bosanskohercegovačkog društva i države.
Evropska komisija uspostavlja zahtjev da se osigura profesionalna i
depolitizirana državna uprava. Potrebno je provesti reformu javne
uprave i u pogledu njene strukture, njene funkcionalnosti i
kadrovskog sastava. Valja doći do cilja kada će državna uprava
postati visoko profesionalna elektronska uprava osposobljena za rad
u jedinstvenom upravnom prostoru zemalja članica Evropske unije.
Mišljenje Evropske komisije o prioritetima koje Bosna i Hercegovina
treba ispuniti u pristupnom procesu za dobijanje statusa kandidata
za članstvo u EU je bilo na čekanju kada je u pitanju državna vlast
Bosne i Hercegovine, sve od oktobra 2018.godine pa do aprila
2020.godine. Tokom 2019.godine, vrijeme je potrošeno za
konstituisanje parlamentarne većine na nivou države. U prvim
mjesecima 2020. godine, uslijedila je pandemija koronavirusa i
uspostavljanje stanja prirodne nesreće.
Tako je 28.aprila 2020.godine na sjednici Predsjedništva BiH (11.
redovna sjednica), obavljena je rasprava o realizaciji 14 ključnih
prioriteta iz Mišljenja Evropske komisije. Formirana je politička
radna grupa koja ima zadatak da inicira izradu Akcionog plana za
realizaciju 14 ključnih prioriteta iz Mišljenja Evropske komisije.
Sastav političke radne grupe čine članovi Predsjedništva Bosne i
Hercegovine, predsjedavajući Vijeća ministara BiH sa zamjenicima i
članovi kolegija oba doma Parlamentarne skupštine Bosne i
Hercegovine. Ovim je prekinut skoro dvogodišnji zastoj bavljenja
institucija države Bosne i Hercegovine odvijanjem procesa
integracije Bosne i Hercegovine u članstvo Evropske unije.
3. Pretpostavke ubrzanja integracije BiH u EU
Bosna i Hercegovina je tokom rata 1992-1995.
godine imala razaranja koja su dovela do potpunog uništenja privrede
i komunalne infrastrukture. Uz to Bosna i Hercegovina je imala
demografski gubitak. Oko milion njenih stanovnika kao izbjeglice je
ostalo živjeti u evropskim i prekookeanskim zemljama. Počinjen je
masovni zločin nad civilnim stanovništvom i zločin genocida u
opštini Srebrenica.
Postratna obnova Bosne i Hercegovine
odvija se na temelju Dejtonskog mirovnog sporazuma iz 1995.godine.
Vodeće svjetske sile putem Kontaktne grupe koju čine: SAD, Ruska
Federacija, Francuska, Velika Britanija i Savezna Republika Njemačka
izgradile su tokom 1995.godine konsenzus, da se implementacija
Dejtonskog mirovnog sporazuma izvede uz angažovanje međunarodne
zajednice i njenih vojnih mirovnih snaga. U tom kontekstu je Aneksom
X Dejtonskog mirovnog sporazuma uvedena institucija Visokog
predstavnika međunarodne zajednice. Visoki predstavnik međunarodne
zajednice je dobio ovlaštenja da bude vrhovni autoritet u tumačenju
i provođenju Dejtonskog mirovnog sporazuma. Sve do 2009.godine,
Visoki predstavnik međunarodne zajednice je imao Bonska ovlaštenja.[5]
Na osnovu tih ovlaštenja Visoki predstavnik je u vremenu od 1999. pa
do 2007.godine proglasio 800 odluka. Te odluke su omogućile, da se
donesu zakoni od kojih su ovisile reforme u procesu izgradnje mira i
integracije Bosne i Hercegovine u evroatlantske institucije.
Uspješno odvijanje reformi, omogućila je integracija Oružanih snaga
Republike Srpske i Federacije BiH u Oružane snage Bosne i
Hercegovine 2005.godine.
Od 2009. godine prestaje primjena
Bonskih ovlaštenja Visokog predstavnika međunarodne zajednice. Radi
se o tome da je Bosna i Hercegovina 2008. godine sa Evropskom unijom
potpisala Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju. Od tada
odgovornost za izvođenje reformi koje znače ispunjavanje uslova za
članstvo Bosne i Hercegovine u EU, primarno imaju parlamentarna i
izvršna vlast u Bosni i Hercegovini.
Do velikog društvenog
preokreta u dinamici izvođenja reformi u Bosni i Hercegovini dolazi
nakon parlamentarnih izbora 2006.godine. Od tada na političku scenu
Bosne i Hercegovine ulazi nacionalna retorika.[6] Ova
retorika se javlja u obliku dva politički suprotstavljena
stajališta. Prvo stajalište je zagovaralo referendum u Republici
Srpskoj sa ciljem njenog odcjepljenja od Bosne i Hercegovine. Na
ovom stajalištu Savez nezavisnih socijaldemokrata (SNSD) je dobio
izbornu pobjedu u Republici Srpskoj. Drugo stajalište je zagovaralo
ukidanje Republike Srpske kao entiteta. Zapravo, Bosna i Hercegovina
treba da bude složena država bez entiteta na etničkoj osnovi. Kao
nosilac ovog stajališta, Haris Silajdžić postaje pobjednik u izboru
za člana Predsjedništva Bosne i Hercegovine iz bošnjačkog naroda. Na
parlamentarnim izborima 2010. godine, Stranka za BiH je doživjela
poraz. Haris Silajdžić se povukao iz javnog života. Na drugoj
strani, Milorad Dodik je postao pobjednik na parlamentarnim
izborima i 2010., 2014. i 2018. godine, jer je nastavio zagovarati
secesiju Republike Srpske od Bosne i Hercegovine. Time je sa
političke scene potisnuta Srpska demokratska stranka (SDS), koja je
skoro dvije decenije bila partner Stranci demokratske akcije i
Hrvatskoj demokratskoj zajednici Bosne i Hercegovine na nivou države
BiH.
U cjelini političkog razvoja Bosne i Hercegovine od
2006. godine pa sve do kraja druge decenije XXI stoljeća, jačala je
tendencija upotrebe etnonacionalne retorike i političkog
sukobljavanja vladajućih stranaka u Parlamentarnoj skupštini Bosne i
Hercegovine. Parlamentarne većine koje su obrazovane između Stranke
demokratske akcije, Saveza nezavisnih socijaldemokrata i Hrvatske
demokratske zajednice nisu imale politički definisane koalicione
sporazume. Umjesto koalicionog političkog sporazuma o zakonima koje
će donositi i reformama koje će provoditi, pravile su samo dogovor o
partnerstvu u podjeli vlasti. A samo partnerstvo se svodi na podjelu
državnih resora. Zato su sve vlade koje formiraju tri, po karakteru
etničke stranke, u postdejtonskom periodu nestabilne vlade. One
nemaju moć koju im daje Parlament putem političke većine. Vlada
isključivo ovisi od volje lidera pobjedničkih stranaka koje su se
proglasile parlamentarnom većinom. Tako je i Parlament Bosne i
Hercegovine potisnut na periferiju, Ostao je bez glavne moći, a to
je donošenje zakona i vršenje političke kontrole nad radom izvršne
vlasti. U takvim odnosima i partije iz bloka opozicije su
marginalizirane.
Problemi u funkcionisanju parlamentarne
demokratije u Bosni i Hercegovini usporavaju socijalni i politički
razvoj države Bosne i Hercegovine. Zbog toga, država Bosna i
Hercegovina egzistira sa dvije krize: krizom političkog upravljanja
zbog nepostojanja međustranačkog konsenzusa i ekonomskom krizom.
Ekonomska kriza od 2010.godine poprima nove razmjere, a to je
nezaposlenost mladih i školovanih ljudi. Ovaj problem se ublažava
masovnim iseljavanjem mladih, nezaposlenih građana BiH u razvijene
evropske države. Ekstremni oblik nezadovoljstva građana protiv krize
u kojoj se živi dogodio se u februaru 2014.godine u masovnom buntu
građana u Sarajevu, Tuzli, Bihaću, Zenici, Mostaru i drugim
gradovima. Nakon demonstracija građana, institucije EU su putem
britansko-njemačke inicijative 2015.godine dale poticaj da se
nastavi proces integracije BiH u EU. I ne samo da se nastavi, već
da se ubrza. Jer osim unutrašnje krize, u ekonomskom i političkom
razvoju Bosnu i Hercegovinu od 2012.godine nastaju nove silnice
geopolitičkih promjena u Evropi i svijetu. U pitanju je talas
izbjeglica iz azijskog i bliskoistočnog prostora, koji vrši pritisak
na zemlje Balkana, a u tome posebno Bosne i Hercegovine. Nadalje, u
pitanju je jačanje interesa Ruske Federacije, Republike Turske, a na
određen način i Republike Kine da ojačaju svoj geopolitički uticaj
na prostoru Zapadnog Balkana. Kina to pokušava postići
investicijskim ulaganjima u saobraćajnu infrastrukturu i energetske
kapacitete. Turska postaje sve više prisutna u ekonomskim
investicijama u Srbiji i djelimično i Bosni i Hercegovini.
Izvjesnija ulaganja čini Turska u oblasti očuvanja kulturne baštine
iz Otomanskog vremena, posebno u Bosni i Hercegovini. Istovremeno,
Ruska Federacija iskazuje interes za privredni razvoj naročito u
oblasti energetike i eksploatacije plina. Ruska Federacija stalno
jača svoj interes da bude politički prisutna i uticajna u Srbiji,
Bosni i Hercegovini i Crnoj Gori. Radi se o oslanjanju na vjersku i
duhovnu osnovu sveslavenskog pravoslavlja.
Predstavnik Ruske
Federacije sve više pokazuje neslaganje sa odlukama Upravnog odbora
Vijeća za implementaciju mira u BiH. U tome ima podršku rukovodstva
Republike Srpske. Sve ove tendencije, uzete zajedno, otežavaju i
usporavaju odvijanje procesa integracije BiH u EU. Radi se o tome,
da novi geopolitički uticaji svjetskih sila na prostoru Zapadnog
Balkana i Bosne i Hercegovine udaljavaju Bosnu i BiH od
evroatlantskog geopolitičkog okvira unutar koga Bosna i Hercegovina
na osnovi provođenja Dejtonskog mirovnog sporazuma gradi mir i
izvodi istorijski proces integracije u EU.
U ovakvom
globalnom društveno-historijskom kretanju javlja se jedno krucijalno
pitanje, a to je pitanje kako ubrzati proces integracije BiH u EU i
to nakon 25 godina od potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma.
Istorijska ravan na kojoj se provodi Dejtonski mirovni sporazum je
integracija BiH u EU. Sa postizanjem članstva u EU Bosna i
Hercegovina postaje pravna država, stabilna u svom ekonomskom,
kulturnom i političkom razvoju. Glavna silnica koja vodi u tom
pravcu je volja 75% građana Bosne i Hercegovine da njihova zemlja
postane članica EU. Građani Bosne i Hercegovine imaju kulturološka
svojstva za življenje u miru i toleranciji sa građanima država
članica EU. Građani Bosne i Hercegovine imaju teško iskustvo u borbi
za mir. Imaju sopstvenu svijest da članstvo BiH u EU znači prije
svega projekat mira i življenja u miru i ekonomskom prosperitetu.
Ima više pretpostavki koje omogućuju ubrzanje integracije BiH u EU.
Te pretpostavke se uslovno javljaju kao vanjske i unutrašnje.
Vanjske pretpostavke proističu iz globalnog geopolitičkog okvira
unutar koga međunarodna zajednica i EU, na osnovu Dejtonskog
mirovnog sporazuma učestvuju u izgradnji mira u BiH, zatim, u
izgradnji institucija države BiH i izvođenju istorijskog projekta
integracije BiH u EU. Međunarodna zajednica i EU imaju ovlaštenja za
angažovanje u izgradnji mira i u izvođenju projekta integracije BiH
u EU. Međunarodna zajednica vrši ovlaštenja u izgradnji mira putem
institucije Visokog predstavnika međunarodne zajednice i putem
vojnih mirovnih snaga. Riječ je o tome da Visoki predstavnik
međunarodne zajednice drži ključ za mir i mirno odvijanje
istorijskog procesa integracije BiH u EU. Na taj način se stvara
opšti evroatlantski okvir izgradnje mira u Bosni i Hercegovini i
razvoja i djelovanja njenih demokratskih institucija u stvaranju
stabilne budućnosti, a to se postiže provođenjem reformi kao uslova
za integraciju Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju.
Od 1995.
godine EU, prema Dejtonskom mirovnom sporazumu, ima svog specijalnog
predstavnika za Bosnu i Hercegovinu. Do 2014. godine, Visoki
predstavnik međunarodne zajednice bio je istovremeno i specijalni
predstavnik EU za BiH. Od 2014.godine, specijalni predstavnik EU za
BiH samostalno obavlja ta ovlaštenja. Istovremeno je specijalni
predstavnik EU i šef delegacije Evropske unije u Bosni i
Hercegovini. Po svojoj brojnosti i po kadrovskom sastavu, Delegacija
EU u BiH je jedna od najvećih koje EU ima u drugim zemljama. Dakako,
ovo proističe iz uloge EU u provođenju Dejtonskog mirovnog
sporazuma, uloge koja joj je dodijeljena Dejtonskim mirovnim
sporazumom. Osim političkog uticaja EU na proces izgradnje mira u
BiH, ona posjeduje ekonomsku moć da ulaže finansijska sredstva u
obnovu, ekonomsku izgradnju i razvoj uprave u Bosni i Hercegovini.
U cijelom postratnom postdejtonskom vremenu, EU je sa 3,5 milijarde
eura bila najveći donator u razvoju Bosne i Hercegovine.
U
odvijanju evropskog integracijskog procesa, specijalni predstavnik
EU se angažuje na osmišljavanju i provođenju reformi koje omogućuju
izgradnju evropskih standarda za članstvo BiH u EU. U tome se
postižu određeni rezultati, ali sporo i uz otpore stranaka koje za
osnovu svog djelovanja u parlamentima imaju etnonacionalne politike.
Zna se da te politike podstiču procese dezintegracije, etničke
podjele i jednoetničke teritorijalizacije.
Za mnoga pitanja u
kojima se usporavaju i opstruiraju reforme, specijalni predstavnik
EU poziva lidere vladajućih stranaka da se dogovore, a taj dogovor
će podržati EU. Međutim, dogovori u pravilu izostaju. Gubi se
istorijsko vrijeme u nedogled. Primjer za to je bilo pitanje
implementacije presude Evropskog suda za ljudska prava u predmetu
„Sejdić-Finci“. I nakon 10 godina se odustalo od toga da ovo
pitanje bude uslov odvijanju procesa integracije BiH u EU. Imajući
ovakvo kretanje u vidu, a to je neučinkovitost uticaja specijalnog
predstavnika EU na izvođenje reformi, nameće se jedna ideja koja bi
promijenila ovo stanje. To je ideja da specijalni predstavnik u BiH
inicira oblikovanje godišnje i četverogodišnje zajedničke reformske
agende. Ta zajednička reformska agenda bi podrazumijevala ulogu i
odgovornost za rezultate reformi i to na jednoj strani specijalnog
predstavnika EU i Parlamenta i Vijeća ministara BiH na drugoj
strani. Reformska agenda svoje političko utemeljenje bi imala u
koalicionom sporazumu stranaka većine, unutar Parlamenta BiH.
Istovremeno bi ta zajednička reformska agenda, oblikovana kao
koalicioni sporazum vladajućih stranaka, bila osnova za rad i
angažovanje Evropske delegacije u BiH, specijalnog predstavnika EU
za BiH, a u određenom vidu i Evropskog parlamenta odnosno njegovih
komiteta zaduženih ta praćenje stanja u zemljama Zapadnog Balkana.
Specijalni predstavnik EU bi na temelju postojanja zajedničke
reformske agende i odgovornosti za njenu realizaciju trebao dobiti
ovlaštenje za izricanje političkih i pravnih sankcija vladajućim
strankama i njihovim funkcionerima kad opstruiraju provođenje
reformske agende. Onda bi nestala nerazumna stanja u kojima se samo
apeluje na političke lidere, a rezultati izostaju. Valja imati u
vidu da zaostajanje Bosne i Hercegovine u odvijanju procesa
integracije u EU može dovesti do masovnog iseljavanja stanovništva,
do opšteg siromaštva građana i do jačanja desničarskih i radikalnih
nacionalističkih snaga koje će ugroziti mir u Bosni i Hercegovini.
Stoga je ubrzanje integracije u članstvo EU uslov za izgradnju i
učvršćivanje mira u BiH.
Unutrašnje pretpostavke se odnose na
mogućnost u sopstvenu odgovornost građana i njihovih demokratskih
institucija u odvijanju procesa integracije BiH u EU. Najprije
postoje dvije pretpostavke koje su izraz društveno-historijskog bića
Bosne i Hercegovine. Prva je u tome što građani Bosne i
Hercegovine, a time i njeni narodi , zapravo Srbi, Hrvati i Bošnjaci
kulturološki pripadaju Evropi i vrijednostima koje imaju zemlje EU.
Valja imati u vidu da su školski, privredni, upravni i zdravstveni
sistemi, još od 1878.godine, od Austrougarske uprave, građeni na
evropskim civilizacijskim dostignućima. U vrijeme rata 1992-1995
kada je bio na sceni masovni progon civilnog stanovništva, građani
Bosne i Hercegovine su izbor za svoje izbjeglištvo imali u zemlje
zapadne Evrope. Nisu odabrali ni Rusiju, ni Tursku, ni Pakistan ni
Libiju. Odlazak u ekonomsku emigraciju, građani Bosne i Hercegovine
vežu za evropske razvijene zemlje. U tom kontekstu, građani Bosne i
Hercegovine baštine kulturu evropskog življenja.
Druga
pretpostavka je sveopšta, kako kulturna i socijalna, tako i
politička volja većine građana Bosne i Hercegovine iskazana u
istraživanju javnog mnijenja da 75% građanske populacije želi da
njihova zemlja postane članica EU. To potvrđuje još jedno
opredjeljenje građana: sve svoje nevolje za ekonomsku egzistenciju
rješavaju ekonomskom emigracijom u Austriju, Italiju, Švicarsku,
Njemačku, Francusku, Irsku, Holandiju, Švedsku, Norvešku i druge
zapadnoevropske zemlje. Od 2015. do 2020.godine po osnovu
zapošljavanja u evropskim zemljama iz Bosne i Hercegovine je otišlo
preko 250.000 ljudi.
Jedna, a u nizu treća unutrašnja
pretpostavka za ubrzanje integracije Bosne i Hercegovine u Evropsku
uniju sadržana je u mogućnosti obrazovanja široke koalicije
parlamentarnih stranaka za evropsku pravnu i demokratsku državu
Bosnu i Hercegovinu. Ovu koaliciju bi sporazumno činile sve, a ne
samo tri etničke i međusobno suprotstavljene stranke, zapravo
stranke koje osvoje pet i više zastupničkih mjesta u Parlamentarnoj
skupštini Bosne i Hercegovine. Zastupnički dom u Parlamentarnoj
skupštini Bosne i Hercegovine ima 42 poslanika. Ako bi se veći broj
stranaka našao u široj koaliciji za: evropsku, pravnu državu Bosnu i
Hercegovinu stvorili bi se uslovi za ubrzano donošenje zakona i
izvođenje reformi. Na ovaj način bi stranke imale koalicioni
sporazum za efikasnu i moćnu vladu koja će, kad se otvore pregovori
o poglavljima za članstvo, imati političku saglasnost da preuzme
evropsku pravnu stečevinu i da je ugradi u zakone Bosne i
Hercegovine. Time će Bosna i Hercegovina izvoditi istorijski projekt
svoje evropeizacije u svim oblastima društvenog života i razvoja.
4. Zaključno stajalište
Pouzdanu i sigurnu budućnost država Bosna i
Hercegovina, na temelju Dejtonskog mirovnog sporazuma, gradi u
okviru društveno-historijskog projekta njene integracije u
evroatlantske institucije. Proces integracije Bosne i Hercegovine u
EU započeo je 1998.godine. Unutar tog procesa bitnu ulogu je imao
Visoki predstavnik međunarodne zajednice. Sa bonskim ovlaštenjima
Visoki predstavnik međunarodne zajednice je donio preko 800 odluka.
Te odluke su se odnosile na donošenje zakona i akcionih planova na
temelju kojih su se izvodile reforme. Među najznačajnijim zakonima
u izgradnji državnih institucija bili su Zakon o odbrani Bosne i
Hercegovine i oružanim snagama, Zakon o državnoj graničnoj službi,
Zakon o Vijeću ministara, Zakon o upravi za indirektno oporezivanje,
zatim zakoni o sigurnosnim službama, sudstvu i tužilaštvu.
Reforme koje su izvedene do 2008.godine, omogućile su Bosni i
Hercegovini da sa EU potpiše u junu 2008.godine Sporazum o
stabilizaciji i pridruživanju.
Zastoj u odvijanju procesa
integracije Bosne i Hercegovine u EU trajao je od 2009.godine pa sve
do 2015.godine, a najviše zbog toga što je dalji proces evropskih
integracija bio uslovljen implementacijom presude Evropskog suda za
ljudska prava u predmetu „Sejdić-Finci“.
Od 2015.
godine, na osnovi britansko-njemačke inicijative, započela je
primjena Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju. Umjesto
političkih reformi u fokus su stavljena društveno-ekonomska i
socijalna pitanja. Na temelju Britansko-njemačke inicijative
nastavljen je proces integracije Bosne i Hercegovine u EU. Tokom
2016.godine podnesen je zahtjev Bosne i Hercegovine za članstvo u
EU. Zahtjev je ocijenjen kredibilnim, a Bosna i Hercegovina je
dobila Upitnik sa 3242 pitanja. Poslije uvida u odgovore Bosne i
Hercegovine na pitanja iz Upitnika, uslijedilo je u maju mjesecu
2019.godine Mišljenje Evropske komisije sa 14 prioritetnih obaveza
koje Bosna i Hercegovina putem reformi treba ispuniti kako bi došla
do statusa kandidata i do otvaranja pregovora o poglavljima za
članstvo u EU.
Zbog zastoja i usporenog odvijanja procesa
integracije, Bosna i Hercegovina se našla na začelju zemalja
Zapadnog Balkana u odvijanju procesa integracije u Evropsku uniju.
Ovdje valja podcrtati da nijedna zemlja Zapadnog Balkana, pa ni
jedna postsocijalistička zemlja centralne Evrope, koja je postala
članica EU nije imala ratna stradanja i patnju stanovništva kakvu je
imala Bosna i Hercegovina. Ona je u tom ratu imala i genocid nad
njenim stanovništvom u gradu Srebrenica. Umjesto, da uz pomoć
Evropske unije i međunarodne zajednice, Bosna i Hercegovina bude
među prvim zemljama Zapadnog Balkana u izvođenju procesa integracije
u EU, ona se nalazi na začelju, sa opasnostima da bude pod uticajem
novih geopolitičkih silnica koje joj, još više mogu, otežati
evropski integracijski proces.
U tom kontekstu se ubrzanje
integracije Bosne i Hercegovine u EU javlja kao pitanje svih
pitanja, zapravo kao pitanje dalje izgradnje mira u Bosni i
Hercegovini.
Od više pretpostavki da se ubrza integracija
Bosne i Hercegovine u EU izdvajaju se dvije: prva: da specijalni
predstavnik EU oblikuje zajedničku reformsku agendu, sadržajno
određenu reformama koje će se provoditi i vremenski omeđena za svaku
godinu i četverogodišnji mandat Parlamentarne skupštine Bosne i
Hercegovine.
Druga pretpostavka se odnosi na nužnost
oblikovanja široke koalicije parlamentarnih stranaka za evropsku
pravnu državu Bosnu i Hercegovinu, koalicije koja bi obuhvatala i
nacionalne i građanske stranke koje u strukturi Parlamenta Bosne i
Hercegovine imaju 5% i više svojih izabranih poslanika.
Literatura:
1. Nerzuk
Ćurak, Sead Turčalo: Geopolitičke promjene u svijetu na početku XXI
stoljeća: Kritičke refleksije, Referat, Okrugli stol: Geopolitičke
promjene u svijetu i Evropi i položaj Bosne i Hercegovine, ANU BiH,
Odjeljenje društvenih nauka, knjiga 8, str. 13-28, Sarajevo, 2016.
2. Hoda Dedić: Bosna i Hercegovina i Evropska unija:
pretpostavke i dosezi integracije, Bosanska riječ, Tuzla, 2015.
3. Mile Lasić: Evropska unija: nastanak, strategijske
nedoumice i integracijski dometi, Sarajevo, Publishing, 2009.
4.
Ibrahimagić Omer: Neke pretpostavke za briselsku Bosnu i
Hercegovinu, Referat, Simpozij: Dejtonski mirovni sporazum i
budućnost Bosne i Hercegovine, ANU BiH, Posebna izdanja, Odjeljenje
društvenih nauka, Knjiga 44, Sarajevo 2015, str. 177-185.
5.
Slavo Kukić, Momčilo Šavija: Geopolitičke i društvene postavke za
ubrzanje integracije Bosne i Hercegovine u EU, Referat, Okrugli
stol: Geopolitičke promjene u svijetu i Evropi i položaj Bosne i
Hercegovine, ANU BiH, Odjeljenje društvenih nauka, knjiga 8, str.
59-67, Sarajevo, 2016.
6. Nevenko Misita: Evropska
unija – institucije, Revicom, Sarajevo, 2009.
7.
Mirko Pejanović: Bosna i Hercegovina i demokratija, IKD „University
press“ – Magistrat izdanja, Sarajevo, 2015.
8. Mirko
Pejanović: Bosna i Hercegovina i geopolitičke promjene u Evropi i
svijetu na početku XXI stoljeća: Referat, Okrugli stol: Geopolitičke
promjene u svijetu i Evropi i položaj Bosne i Hercegovine, ANU BiH,
Odjeljenje društvenih nauka, knjiga 8, str. 42-58, Sarajevo, 2016.
9. Politički pluralizam u Sloveniji i Bosni i
Hercegovini, urednici Danica Finkhafner i Mirko Pejanović,
Promocult, Sarajevo, Ljubljana, 2006.
10. Bosna i
Hercegovina – petnaest godina nakon Dejtona, uredili Dino Abazović i
Stefan Hammer, Fakultet političkih nauka Sarajevo, 2010.
11.
Oslobođenje, 28.april, Sarajevo, 2020.
Referat je prezentovan na 8.međunarodnom naučnom
skupu 26.juna 2020 sa naslovom „Evropske i evroazijske integracije“
na Evropskom univerzitetu u Brčkom“.
Ljubljana/Sarajevo, 20.novembar 2020
Fusnote:
[1]
IFIMES – Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske
studije sa sjedištem u Ljubljani, Slovenija, ima specijalni
konzultativni status pri Ekonomsko-socijalnim vijećem ECOSOC/UN od
2018.godine.
[2] Izjava ambasadora Sattlera, Oslobođenje,
29.april 2020.godine, str.2
[3] Presuda Evropskog suda za
ljudska prava u predmetu „Sejdić-Finci“ nije provedena ni do 2020.
godine. Aktivnosti u odnosu na ovo pitanje odložene su za neko
buduće vrijeme
[4] Sadržina Mišljenja Evropske komisije o
spremnosti BiH za članstvo u EU je proistekla iz cjeline uvida u
proces integracije u EU.
[5] Bonska ovlaštenja Visokog
predstavnika međunarodne zajednice uvedena su 1998. godine na
sastanku upravnog odbora Vijeća za implementaciju mira u BiH. Na
osnovu ovih ovlaštenja Visoki predstavnik je mogao proglašavati
zakone i smjenjivati nosioce javnih funkcija koji čine opstrukciju
provođenja Dejtonskog mirovnog sporazuma.
[6] Tadašnji
Visoki predstavnik međunarodne zajednice, njemački diplomata
Schwarz Schilling, ustvrdio je da je izborna kampanja za
parlamentarne izbore 2006. godine donijela upotrebu nacionalne
retorike. Njen nosilac je bio Milorad Dodik, lider Saveza nezavisnih
socijaldemokrata.
Link (BSH):
https://www.ifimes.org/ba/9930 (Studija ● akademik prof. dr.
Mirko Pejanović: 25 godina Daytonskog mirovnog sporazuma:
Pretpostavke ubrzanja integracije Bosne i Hercegovine u EU)
This Page is Published on November 21, 2020 in the Web Magazine
„ORBUS.BE“
OPEN PAGES FOR
ALL PROBLEMS - BLACK ON WHITE ABOUT ALL OPPRESSION
OTVORENE
STRANICE ZA SVE PROBLEME - CRNO PO BIJELOM O SVEMU ŠTO TIŠTI
Napomena:
Tekstovi koji vulgarno vrijeđaju: neku
vjeru, navode na rasnu diskriminaciju i slično, ne dolaze u obzir.
Vaše priloge šaljite u TEXT ili
HTML formatu na email:
info@orbus.be
Page Construction: 21.11.2020 - Last modified:03.01.2021.
|
|
